2005, Časová línia, Do roku 2005, Krajina, Turecko, Zahraničie

Turecko – zaujímavá hornatá krajina

Hits: 4858

Turec­ko leží pod Čier­nym morom. Z dvoch strán ho obklo­pu­je Stre­do­zem­né more. Suse­dí so Sýri­ou, s Ira­kom, s Irá­nom, s Armén­skom, s Gru­zín­skom. Malá časť úze­mia leží v Euró­pe na Bal­kán­skom polo­os­tro­ve (Východ­ná Trá­cia /​Rumé­lia), väč­ši­na úze­mia leží v juho­zá­pad­nej Ázii – na polo­os­tro­ve Malá Ázia (Ana­tó­lia). Obe čas­ti odde­ľu­je úži­na Bospor, Mar­mar­ské more a Dar­da­ne­ly (Wiki​pe​dia​.sk). Turec­ko je hor­na­tá kra­ji­na, naj­viac jeho východ­ná časť.

Úze­mie Turec­ka (Ana­tó­lia) pat­rí k naj­star­ším trva­lo osíd­le­ným regi­ó­nom na sve­te – ešte v neoli­te (Wiki​pe​dia​.sk). Pri­bliž­ne medzi 18. – 13. sto­ro­čím pred Kris­tom bola na úze­mí dneš­né­ho Turec­ka sta­ro­ve­ká Che­tit­ská ríša. Neskôr tu exis­to­va­la Frý­gia. Od 7. sto­ro­čia pred Kris­tom Lýdia, Caria a Lýcia. Od 12. sto­ro­čia pred Kris­tom je západ­né pobre­žie kolo­ni­zo­va­né aiol­ský­mi, dór­sky­mi a ión­sky­mi Grék­mi. Neskôr aj kolo­ni­zo­va­li aj sever­né a juž­né pobre­žie. V 6. – 5 sto­ro­čí bola Ana­tó­lia doby­tá Per­žan­mi, neskôr Ale­xan­drom Mace­dón­skym, po kto­ré­ho smr­ti sa roz­pad­la na hele­nis­tic­ké štá­ty: Bitý­nia, Kapa­dó­cia, Per­ga­mon a Pon­tos (Wiki​pe​dia​.sk). V Turec­ku je veľ­ké množ­stvo antic­kých pamia­tok, naj­mä v Efe­ze, Ther­mes­so­se, Hie­ra­po­li­se a aj v Istan­bu­le (orbi​on​.cz). Kon­com 1. sto­ro­čia pred Kris­tom gré­kov vys­trie­da­la Rím­ska ríša. Po jej roz­pa­de v roku 395 Turec­ko pri­pad­lo Byzant­skej ríši. Od 11. sto­ro­čia dochá­dza­lo ku turec­ké­mu osíd­ľo­va­niu. V roku 1299 sa Osman I. stal prvým sul­tá­nom Osman­skej ríše. Vytrva­la do roku 1923, kedy Mus­ta­fa Kemal Ata­türk zalo­žil repub­li­ku. 2 mili­ó­ny gré­kov opus­ti­lo Turec­ko a do Turec­ka odiš­lo asi 500 000 mos­li­mov roz­prá­va­jú­cich gréc­ky, albán­sky a bul­har­sky z Gréc­ka (Wiki​pe​dia​.sk). V Turec­ku žije počet­ná kurd­ská men­ši­na. 

Turec­ko je pomer­ne veľ­ká kra­ji­na, jeho roz­lo­ha je 780 580 km2 (wikit​ra​vel​.org), kde žilo v roku 2003 viac ako 68 mili­ó­nov oby­va­te­ľov (Wiki​pe​dia​.cz). Turec­ká zahra­nič­ná poli­ti­ka je už v 20. sto­ro­čí nasme­ro­va­ná do Euró­py. Turec­ko pat­rí ku zakla­da­jú­cim čle­nom OECD, v roku 1952 vstu­pu­je do NATO. Od roku 1959, kedy si poda­lo žia­dosť o člen­stvo v EHS, sa inten­zív­ne sna­ží vstú­piť do európ­skych hos­po­dár­skych štruk­túr. Dnes do Európ­skej únie (Wiki​pe​dia​.sk). Zau­jí­ma­vé sú skal­né mes­ta v Kap­pa­dó­cii, národ­ný park Pamuk­ka­le (orbi​on​.cz). Vo východ­nom (naj­hor­na­tej­šom) Turec­ku pra­me­nia rie­ky Euf­rat, Tig­ris a Aras (Wiki​pe​dia​.cz). Naj­vyš­ším bodom je Ara­rat, kto­rý sa týči do výš­ky 5137 met­rov nad morom (Wiki​pe​dia​.cz). Je hra­nič­ným vrchom s Arménskom.

Hlav­ným mes­tom Turec­ka je Anka­ra. Iný­mi zná­my­mi mes­ta­mi je Anta­lya, naj­väč­šie mes­to Istan­bul, napr. Izmir, Trab­zon (wikit​ra​vel​.org), Bur­sa, Ada­na, Gazian­tep (Wiki​pe​dia​.cz). Istan­bul je mes­to roz­de­le­né na európ­sku a ázij­skú časť. Spo­je­nie tých­to dvoch kon­ti­nen­tov zabez­pe­ču­je Bospor­ský most (wikit​ra​vel​.org). Turec­ko je pod­ľa HDP na 15. mies­te na sve­te (Wiki​pe​dia​.cz). Naj­po­pu­lár­nej­ším špor­tom je fut­bal. Klu­by ako Besik­tas Istan­bul, Fener­bah­ce Istan­bul, Gala­ta­sa­ray Istan­bul, (Wiki​pe​dia​.cz) Trab­zon­spor fut­ba­lo­vý fanú­šik pozná, neraz sa výraz­nej­šie pre­sa­di­li v tra­dič­ných európ­skych pohá­roch. Národ­ný tím v roku 2002 dosia­hol na Maj­strov­stvách sve­ta 3. miesto.


Tur­key is loca­ted bene­ath the Black Sea and is sur­roun­ded by the Medi­ter­ra­ne­an Sea on two sides. It sha­res bor­ders with Syria, Iraq, Iran, Arme­nia, and Geor­gia. A small part of its ter­ri­to­ry lies in Euro­pe on the Bal­kan Penin­su­la (Eas­tern Thra­ce /​Rume­lia), whi­le the majo­ri­ty is situ­ated in sout­hwes­tern Asia on the Ana­to­lian Penin­su­la. The Bospo­rus Strait, the Sea of Mar­ma­ra, and the Dar­da­nel­les sepa­ra­te the­se two parts (Wiki​pe​dia​.sk). Tur­key is a moun­tai­nous coun­try, with its eas­tern part being the most mountainous.

The ter­ri­to­ry of Tur­key (Ana­to­lia) is one of the oldest con­ti­nu­ous­ly inha­bi­ted regi­ons glo­bal­ly, dating back to the Neolit­hic peri­od (Wiki​pe​dia​.sk). App­ro­xi­ma­te­ly bet­we­en the 18th and 13th cen­tu­ries BCE, the ancient Hit­ti­te Empi­re exis­ted in the present-​day ter­ri­to­ry of Tur­key. Later, Phry­gia was estab­lis­hed here. From the 7th cen­tu­ry BCE, Lydia, Caria, and Lycia were pre­sent. From the 12th cen­tu­ry BCE, the wes­tern coast was colo­ni­zed by Aeolian, Dorian, and Ionian Gre­eks. Later, they also colo­ni­zed the nort­hern and sout­hern coasts. In the 6th to 5th cen­tu­ries BCE, Ana­to­lia was conqu­e­red by the Per­sians, later by Ale­xan­der the Gre­at, after who­se death, it disin­teg­ra­ted into Hel­le­nis­tic sta­tes: Bit­hy­nia, Cap­pa­do­cia, Per­ga­mon, and Pon­tus (Wiki​pe​dia​.sk). Tur­key boasts nume­rous ancient monu­ments, espe­cial­ly in Ephe­sus, Ter­mes­sos, Hie­ra­po­lis, and Istan­bul (orbi​on​.cz). By the end of the 1st cen­tu­ry BCE, the Gre­eks were suc­ce­e­ded by the Roman Empi­re. After its col­lap­se in 395, Tur­key beca­me part of the Byzan­ti­ne Empi­re. From the 11th cen­tu­ry, Tur­kish sett­le­ment occur­red. In 1299, Osman I beca­me the first sul­tan of the Otto­man Empi­re, which las­ted until 1923 when Mus­ta­fa Kemal Ata­türk estab­lis­hed the repub­lic. Two mil­li­on Gre­eks left Tur­key, and about 500,000 Mus­lims spe­a­king Gre­ek, Alba­nian, and Bul­ga­rian moved to Tur­key from Gre­e­ce (Wiki​pe​dia​.sk). A sig­ni­fi­cant Kur­dish mino­ri­ty resi­des in Turkey.

Tur­key is a rela­ti­ve­ly lar­ge coun­try with an area of 780,580 km² (wikit​ra​vel​.org), and it had over 68 mil­li­on inha­bi­tants in 2003 (Wiki​pe​dia​.cz). Tur­ke­y­’s fore­ign poli­cy has been direc­ted towards Euro­pe sin­ce the 20th cen­tu­ry. Tur­key is a foun­ding mem­ber of the OECD and joined NATO in 1952. Sin­ce 1959, when it app­lied for EEC mem­bers­hip, it has been acti­ve­ly see­king to join Euro­pe­an eco­no­mic struc­tu­res. Today, it aspi­res to join the Euro­pe­an Uni­on (Wiki​pe​dia​.sk). Rock cities in Cap­pa­do­cia and Pamuk­ka­le Nati­onal Park are among the inte­res­ting sites (orbi​on​.cz). The Euph­ra­tes, Tig­ris, and Aras rivers ori­gi­na­te in eas­tern (most moun­tai­nous) Tur­key (Wiki​pe​dia​.cz). The hig­hest point is Mount Ara­rat, rea­ching 5,137 meters abo­ve sea level (Wiki​pe​dia​.cz). It is a bor­der peak with Armenia.

The capi­tal of Tur­key is Anka­ra. Other well-​known cities inc­lu­de Anta­lya, the lar­gest city Istan­bul, Izmir, Trab­zon (wikit​ra​vel​.org), Bur­sa, Ada­na, Gazian­tep (Wiki​pe​dia​.cz). Istan­bul is a city divi­ded into Euro­pe­an and Asian parts, con­nec­ted by the Bosp­ho­rus Brid­ge (wikit​ra​vel​.org). Accor­ding to GDP, Tur­key ranks 15th in the world (Wiki​pe​dia​.cz). The most popu­lar sport is foot­ball, with clubs like Besik­tas Istan­bul, Fener­bah­ce Istan­bul, Gala­ta­sa­ray Istan­bul, (Wiki​pe​dia​.cz), and Trab­zon­spor, a foot­ball club kno­wn to fans, often making a sig­ni­fi­cant impact in tra­di­ti­onal Euro­pe­an com­pe­ti­ti­ons. The nati­onal team achie­ved 3rd pla­ce in the 2002 FIFA World Cup.


Tür­ki­ye, Kara­de­ni­z’in altın­da yer almak­ta­dır. İki tara­fın­dan Akde­niz çev­re­le­mek­te­dir. Suri­ye, Irak, İran, Erme­nis­tan ve Gür­cis­tan ile komşu­dur. Top­ra­ğının küçük bir kıs­mı Bal­kan Yarıma­da­sı’n­da Avru­pa­’da bulu­nur­ken, çoğun­lu­ğu Ana­do­lu Yarıma­da­sı’n­da Güne­y­ba­tı Asy­a’da yer almak­ta­dır. Bu iki böl­ge­yi Boğa­zi­çi Boğa­zı, Mar­ma­ra Deni­zi ve Çanak­ka­le Boğa­zı ayır­mak­ta­dır (Wiki​pe​dia​.sk). Tür­ki­ye dağlık bir ülke­dir, özel­lik­le doğu kıs­mı en dağlık olanıdır.

Tür­ki­y­e’nin top­rak­la­rı (Ana­do­lu), düny­anın en eski sürek­li yer­le­şim böl­ge­le­rin­den biri­ne ait­tir ve bu yer­le­şim neoli­tik döne­me kadar uzan­mak­ta­dır (Wiki​pe​dia​.sk). Yak­la­şık M.Ö. 18. – 13. yüzy­ıl ara­sın­da bugün­kü Tür­ki­ye top­rak­la­rın­da antik Hitit İmp­ar­at­orl­uğu bulun­mak­ta­y­dı. Daha son­ra Fri­gya bura­da var olmu­ştur. M.Ö. 7. yüzy­ıl­dan iti­ba­ren Lidya, Karia­lı ve Likya var olmu­ştur. M.Ö. 12. yüzy­ıl­dan iti­ba­ren batı kıy­ısı, Ege, Dor ve İyon Grek­le­ri tara­fın­dan kolo­ni­ze edil­mi­ştir. Daha son­ra kuzey ve güney kıy­ısını da kolo­ni­le­mi­şler­dir. M.Ö. 6. – 5. yüzy­ıl ara­sın­da Ana­do­lu, Pers­ler tara­fın­dan fet­he­dil­miş, ardın­dan Büy­ük İsk­end­er tara­fın­dan fet­he­dil­miş ve onun ölümün­den son­ra Hele­nis­tik dev­let­le­re (Biti­nya, Kapa­do­kya, Per­ga­mon ve Pon­tus) ayrıl­mıştır (Wiki​pe​dia​.sk). Tür­ki­y­e’de Efe­ze, Ter­mes­sos, Hie­ra­po­lis ve İst­anb­ul­’da olmak üze­re birçok antik kalın­tı bulun­mak­ta­dır (orbi​on​.cz). Milat­tan önce 1. yüzy­ılın sonu­na doğru Yunan­lar, Roma İmp­ar­at­orl­uğu tara­fın­dan deği­şti­ril­di. 395’teki çöküşün­den son­ra Tür­ki­ye, Bizans İmp­ar­at­orl­uğ­u’­nun bir parça­sı hali­ne gel­di. 11. yüzy­ıl­dan iti­ba­ren Türk yer­le­şi­mi gerçek­le­şti. 1299’da Osman­lı İmp­ar­at­orl­uğ­u’­nun ilk padi­şa­hı Osman Gazi oldu. 1923’te Mus­ta­fa Kemal Ata­türk Tür­ki­ye Cum­hu­ri­y­eti­’ni kur­du. 2 mily­on Yunan Tür­ki­y­e’yi terk etti ve Yunan­ca, Arnav utça ve Bul­gar­ca konu­şan yak­la­şık 500.000 Müs­lüman Yuna­nis­ta­n’a göç etti (Wiki​pe​dia​.sk). Tür­ki­y­e’de önem­li bir Kürt azın­lığı yaşamaktadır.

Tür­ki­ye, oldu­kça geniş bir ülke­dir ve ala­nı 780.580 km2’dir (wikit​ra​vel​.org) ve 2003 yılın­da 68 mily­on­dan faz­la nüfu­sa sahip­ti (Wiki​pe​dia​.cz). Tür­ki­y­e’nin dış poli­ti­ka­sı 20. yüzy­ıl­dan bu yana Avru­pa­’ya yöne­lik­tir. Tür­ki­ye, OEC­D’nin kuru­cu üyele­rin­den biri­dir ve 1952’de NATO­’ya katıl­dı. 1959’dan bu yana EEC üyeli­ği için başvu­ru­da bulun­du­ğun­dan beri, Avru­pa eko­no­mik yapıla­rına katıl­mak için aktif çaba sarf etmek­te­dir. Bugün Avru­pa Bir­li­ği­’ne üye olma­yı ama­çla­mak­ta­dır (Wiki​pe​dia​.sk). Kapa­do­ky­a’da­ki kaya şehir­le­ri ve Pamuk­ka­le Mil­li Par­kı gibi ilgi­nç yer­ler ara­sın­da yer alır (orbi​on​.cz). Tür­ki­y­e’nin doğu­sun­dan (en dağlık) Fırat, Dic­le ve Aras nehir­le­ri kay­nak­lan­mak­ta­dır (Wiki​pe​dia​.cz). En yük­sek nok­ta­sı, Erme­nis­tan ile sınır olu­ştu­ran Ağrı Dağı’dır ve deniz sevi­y­esin­den 5.137 met­re yük­sek­lik­te­dir (Wiki​pe​dia​.cz).

Tür­ki­y­e’nin başken­ti Anka­ra­’dır. Diğer bili­nen şehir­ler ara­sın­da Anta­lya, en büy­ük şehir İst­anb­ul, İzm­ir, Trab­zon (wikit​ra​vel​.org), Bur­sa, Ada­na, Gazian­tep (Wiki​pe​dia​.cz) bulun­mak­ta­dır. İst­anb­ul, Avru­pa ve Asya olmak üze­re iki bölüme ayrıl­mış bir şehir­dir ve bu iki kıta­yı bir­le­şti­ren Boğa­zi­çi Köp­rüsü bulun­mak­ta­dır (wikit​ra​vel​.org). GDP’ye göre Tür­ki­ye dünya gene­lin­de 15. sıra­da­dır (Wiki​pe​dia​.cz). En popüler spor fut­bol­dur ve Beşik­taş İst­anb­ul, Fener­ba­hçe İst­anb­ul, Gala­ta­sa­ray İst­anb­ul gibi kulüp­ler (Wiki​pe​dia​.cz), Trab­zon­spor fut­bol takımı gibi takım­lar, genel­lik­le gele­nek­sel Avru­pa yarışma­la­rın­da etki­li olmak­ta­dır. Mil­li takım 2002 FIFA Dünya Kupa­sı’n­da 3. sıra­ya ulaştı.


Odka­zy

Use Facebook to Comment on this Post